برخی تصور می‌کنند که در باغ یا باغچه‌هایی که در بخشی از طول روز دارای نور خورشید و در بخشی دیگر دارای سایه هستند نمی‌توان سبزیجات کاشت. این تصور کاملا اشتباه است زیرا سبزیجات زیادی وجود دارند که در مکان‌های سایه‌دار نیز قادر به رشد هستند. بعضی از آن‌ها در روزهای گرم تابستان، در مکان سایه‌دار از نور شدید خورشید محافظت می‌شوند و به خوبی رشد می‌کنند. در این مقاله به بررسی و معرفی این سبزیجات یعنی سبزیجات سایه دوست می‌پردازیم.
انواع تابش نور در مکان‌های مختلف
درختان و یا ساختمان‌های داخل و اطراف حیاط، انتخاب مکان مناسب برای کاشت سبزیجات را دشوار می‌کنند. سایه‌هایی که به وسیله این اشیا ایجاد می‌شوند، در طول روز تغییر می‌کنند. خوشبختانه بسیاری از سبزیجات وجود دارند که در مکان‌های سایه‌دار رشد می‌کنند و فقط روزانه به 3 تا 6 ساعت نور خورشید نیاز دارند که به آن‌ها سبزیجات سایه دوست می‌گویند.
مکان‌هایی که در طول روز هم دارای سایه هستند و هم نور خورشید، برای کاشت سبزیجات مناسب هستند. زیرا سبزیجات در روزهای گرم آفتابی از آسیب خورشید در امان می‌مانند. انواع نور در مکان‌های مختلف عبارت اند از:
- آفتاب کامل: آفتاب کامل در یک مکان به صورتی است که آن مکان به مدت 6 ساعت یا بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارد. معمولا از ساعت 10 صبح تا 6 بعد از ظهر نور خورشید را دریافت می‌کند. در مناطق شمالی که قدرت نور خورشید ضعیف است، گیاهانی که به آفتاب کامل نیاز دارند با دریافت روزانه 8 ساعت نور مستقیم عملکرد بهتری خواهد داشت.
- سایه-آفتاب (سایه جزیی): در چنین مکانی بخشی از روز دارای نور مستقیم خورشید و بخشی از روز دارای سایه است. در این مکان حدودا 3 تا 6 ساعت نور مستقیم خورشید وجود دارد و بقیه روز دارای سایه است. این مکان برای کاشت سبزیجات سایه دوست مناسب است.
- سایه کامل: در چنین مکانی در طول روز هیچ نور خورشیدی دریافت نمی‌شود. پس این مکان برای کاشت سبزیجات مناسب نیست.
کشاورز در دستانش سبزیجات تازه و ارگانیک نگه داشته
سبزیجات مناسب برای کاشت در مکان‌هایی با نورهای مختلف
محصولاتی مانند گوجه فرنگی، فلفل، خربزه، طالبی، کدو و خیار ترجیح می‌دهند نور کامل خورشید را دریافت کنند، چنین محصولاتی باید حداقل روزانه 6 تا 8 ساعت نور مستقیم دریافت کنند. ولی سبزیجاتی وجود دارند که فقط با دریافت 3 تا 6 ساعت نور قادر به رشد هستند. این محصولات و سبزیجات مناسب کاشت در مکانی هستند که به نور کامل خورشید نیاز دارند.
سبزیجات ریشه‌دار مانند هویج و چغندر و سیب زمینی در مکان‌های سایه‌دار به خوبی رشد می‌کنند ولی بهتر است حداقل نیمی از روز در معرض نور خورشید باشند تا رشد بهتری داشته باشند. سبزیجاتی مانند اسفناج، برگ چغندر و سایر سبزیجات سالاد در سایه رشد می‌کنند و سبزیجات سایه دوست هستند. این گیاهان حتی در مکان‌هایی که در تمام روز نور فیلتر شده دریافت کنند نیز می‌توانند به خوبی رشد کنند.
فهرست سبزیجات سایه دوست
از سبزیجات مناسب برای کاشت در مکان‌های سایه‌دار می‌توان به آروگولا ،سبزی‌های سالاد، مارچوبه، شلغم، برگ چغندر، ترب، بوک چوی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم پیچ،کلم کیل، کرفس، کلم چینی، سیر، ترب کوهی، نخود فرنگی، کلم قمری، تره فرنگی، کاهو، خردل، هویج وحشی، سیب زمینی، تربچه، ریواس، پیازچه، اسفناج اشاره کرد. در ادامه به توضیح مختصری درباره تعدادی از این سبزیجات می‌پردازیم.
کاهو
کاهو یکی از بهترین سبزیجات سایه دوست است زیرا به محیط خنک، خاک مرطوب و آفتاب جزئی نیاز دارد. کاهو در طول روز حداقل به 2-3 ساعت نور خورشید نیازمند است.
ارقام مختلف کاهو تازه
اسفناج
بعد از کاهو، اسفناج یکی از بهترین گزینه‌های سبزیجات سایه دوست است. اسفناج یک سبزی مغذی و سرشار از آهن است. این سبزی خاک کمی اسیدی و مرطوب را دوست دارد و در 3 یا 4 ساعت از نور خورشید عملکرد خوبی دارد. همچنین می‌توان اسفناج را در داخل خانه کاشت و پرورش داد.
اسفناج در کاسه
خردل
از برگ خردل می‌توان ادویه کاری تهیه کرد و آن را به سالادهای خود اضافه کرد یا از کاربرد‌های دیگر آن برای مواد غذایی استفاده کرد. خردل را می‌توان به راحتی در ظروف مختلف پرورش داد. این گیاه به آبیاری منظم و حداقل 3 یا 4 ساعت از نور روز خورشید نیاز دارد.
مزرعه خردل زرد
آرگولا
آروگولا جزء سبزیجات برگ‌دار است که رشد سریعی دارد. استفاده از این محصول در سالادهای مختلف بسیار عالی و محبوب است. آروگولا از سایه استقبال می‌کند چرا در نور و گرمای بیش از حد تلخ می‌شود. این گیاه حداقل به 3 الی 4 ساعت نور خورشید احتیاج دارد.
آرگولای تازه
سوئیس چارد
سوئیس چارد از دیگر سبزیجاتی هست که می توان آن را به راحتی در سایه پرورش داد. اگر چه ممکن است گیاه شما از نظر اندازه کوچک‌تر از گیاهانی باشند که در آفتاب کامل رشد می‌کنند. برای این سبزی 3 الی 5 ساعت آفتاب در روز ضروری است.
سوئیس چارد ارگانیک تازه
کلم بروکلی
کلم بروکلی از آن دسته سبزیجاتی است که به محیط خنک و نور آفتاب کم احتیاج دارد. پس می‌توان آن را در سایه‌دارترین بخش باغچه یا باغ و حیاط خود کاشت. همچنین این گیاه برای کاشت در کنار هویج و پیاز نیز عالی است. زیرا هر دو این سبزیجات در سایه بسیار خوب رشد می‌کنند و پرورش می‌یابند. این سبزی به حداقل 2 یا 3 ساعت نور خورشید نیاز دارد.
کلم بروکلی رو میز
گل کلم
گل کلم نیز مانند کلم بروکلی دمای خنک‌تر و پایین‌تر را ترجیح می‌دهد. بنابراین این سبزی برای کاشت در ناحیه‌ای مناسب است که سایه جزئی داشته باشد. هر چند اگر نور بیشتری دریافت کند سر بزرگ‌تری تولید می‌کند. گل کلم به 3 الی 4 ساعت نور کافی احتیاج دارد.
نمایی نزدیک از تعدادی گل کلم
کلم بروکسل
کلم بروکسل را نیز می‌توان در 4 تا 5 ساعت نور خورشید پرورش داد. اگر چه ممکن است به اندازه‌ای که آن‌ها در آفتاب کامل کاشته می‌شوند، کامل نرسند و به اندازه کافی رشد نکنند، اما جوانه‌های زیبا و خوشمزه‌ای تولید می‌کنند.
دستی پر از کلم بروکسل
پیازچه
این پیازها در تمام فصول در سایه کم خوب رشد می‌کنند. پیازچه به حداقل 3 ساعت نور خورشید در طول روز احتیاج دارد.
پیازچه تازه ارگانیک روی میز چوبی
سبزیجات ریشه‌ای
تقریباً تمام سبزیجات ریشه‌ای مانند چغندر، شلغم، تربچه و هویج می‌توانند در شرایط کم سایه رشد کنند، اما باید توجه داشت که هر چه نور خورشید کمتر باشد زمان بالغ شدن آن‌ها طولانی‌تر خواهد شد. چنین سبزیجاتی حداقل به 4 تا 5 ساعت نور خورشید نیاز دارند.
سبزیجات ریشه ای ارگانیک
بسیاری از گیاهان و سبزیجات دیگر مانند لوبیا، نعنا، سیر، نخود فرنگی، پونه کوهی، جعفری نیز در سایه کم پرورش پیدا می‌کنند و با حداقل 3 ساعت نور خورشید در روز به خوبی می‌توانند رشد کنند.
نکاتی درباره کاشت سبزیجات سایه دوست
برای استفاده از این سبزیجات ذکر یکسری نکات خالی از لطف نمی باشد.
- از خاک خوب باید استفاده شود. اگر گیاهان شما بخشی از روز در معرض سایه هستند باید در خاک با کیفیتی کاشته شوند که حاوی مقدار زیادی کمپوست است. اگر ریشه درختان مشکل ایجاد می‌کند، بهتر است سبزیجات را در گلدان بکارید.
- سبزیجات باید رطوبت کافی دریافت کنند. نیازهای آبی گیاهانی که در سایه کاشته می‌شوند و سایه‌دار هستند با گیاهانی که در آفتاب کامل هستند، متفاوت است. رطوبت در سایه به سرعت تبخیر نمی‌شود.
- اگر مکانی که سبزیجات در آن کاشته شده‌اند نزدیک یک درخت باشند، ممکن است به آب بیشتری نیاز داشته باشند و بهتر است رطوبت بیشتری به آن‌ها برسد. زیرا گیاهان برای به دست آوردن آب با یکدیگر رقابت می‌کنند. همچنین تاج درخت می‌تواند از رسیدن آب باران به سبزیجات جلوگیری کند.
در مکان‌های کشت سبزیجات سایه دوست، هر زمان که احساس شد خاک در حال خشک شدن است، باید آن را مرطوب کنید. - مکان‌های سایه دار یک محیط ایده‌آل برای آفاتی مثل حلزون‌ها هستند. از پوست خرد شده تخم مرغ می‌توان برای جلوگیری از ورود آفاتی مثل حلزون، قورباغه و وزغ به محیط کشت این سبزیجات استفاده کرد. پوست خرد شده تخم مرغ را می‌توان روی خاک اطراف گیاهان ریخت.
- کاشت بذر سبزیجات سایه دوست در خانه نیز امکان پذیر است. در صورتی که سبزیجات سایه دوست در مکان‌های سایه‌دار کاشته شوند، بهتر است ابتدا بذرها در خانه یا محیط داخلی کاشته شوند، سپس نهال‌ها را به زمین منتقل کنید. با انجام این کار زودتر به باردهی و رشد بهتر خواهند رسید.
البته برخی از سبزیجات وجود دارند که می‌توان بذر آن‌ها را از ابتدا به صورت مستقیم در زمین کاشت. از جمله این سبزیجات می‌توان به نخود فرنگی، هویج و تربچه اشاره کرد. - نقاشی دیوارهای اطراف یا نرده‌های سفید حیاط یا منزل باعث می‌شود نور بیشتری به باغ برسد. سنگ فرش‌های سبک با رنگ روشن در معابر یا پیاده روهای مجاور باغ‌های سایه دوست، نیز نور بیشتری را منعکس می کند.
- بهتر است در فصل تابستان از کود مایع استفاده کنید تا مواد مغذی کافی به خاک و گیاه مورد نظر برسد.
- با وجود اینکه سبزیجات سایه دوست راحت‌تر از سبزیجات دیگر کشت می‌شوند و پرورش می‌یابند، اما در زمان بلوغ سبزیجاتی که نور خورشید را ترجیح می‌دهند ولی در مکان سایه‌دار هم قادر به رشد هستند، با وجود سایه آهسته‌تر رشد می‌کنند. بنابراین مدت زمان بیشتری برای رسیدن به بلوغ و باردهی و رشد نیاز دارند.
- نکته‌ی آخر اینکه برای کاشت سبزیجات در خانه و بالکن بهتر است کف گلدان دارای سوراخ باشد و سنگریزه در آن قرار داده شود تا زهکشی شده و آب اضافی آن خارج شود.
جمع بندی
برخی از سبزیجات در محیط‌های پر نور، برخی در محیط‌های نیمه سایه و برخی دیگر در مکان‌های سایه رشد بهتری دارند. سبزیجاتی از قبیل کلم بروکلی، هویج، پیازچه، سوئیس چارد و… در دسته سبزیجات سایه دوست قرار دارند. این گروه از سبزیجات برای رشد مطلوب به ۳ الی ۴ ساعت نور در روز نیاز دارند. در این مقاله سعی شد ویژگی‌ها و شرایط رشد سبزیجات آفتاب دوست شرح داده شود که امیدواریم مورد استفاده شما عزیزان قرار گرفته باشد.
