روش نگهداری سیب زمینی شیرین زینتی

پیچک سیب زمینی شیرین (Sweet potato vine) با نام علمی Ipomoea batatas، یک گیاه یک ساله با رشد سریع و یک گیاه کلاسیک «آویز» یا «ریزند» (Spiller) برای باغبانی در گلدان است. ساقه های بلند و پیچک مانند آن با برگ هایی در اشکال متنوع و رنگ هایی شامل بنفش، شرابی، سبز روشن و… از لبه های گلدان سرازیر می شوند. اگرچه معمولاً به عنوان یک گیاه یک ساله کشت می شود، اما در مناطق گرمسیر به صورت چندساله رشد می کند.

این گیاهان ارقامی از همان گونه سیب زمینی شیرین خوراکی هستند، اما این ارقام صرفاً زینتی می باشند؛ غده های آن ها بسیار تلخ است و کیفیت خوراکی مطلوبی ندارند.

سیب زمینی شیرین زینتی در شرایط گرمسیری و مرطوب، هم در آفتاب و هم در سایه به خوبی رشد می کند، خاک کمی اسیدی را ترجیح می دهد و بهترین زمان کاشت آن در بهار است، زمانی که دمای هوا به طور مداوم بالای ۱۰ درجه سانتی گراد (۵۰ درجه فارنهایت) باقی بماند. این گیاه در هوایی با دمای حدود ۲۴ درجه سانتی گراد (۷۵ درجه فارنهایت) بهترین عملکرد را دارد.

جدول مشخصات کلی گیاه

• نام رایج: پیچک سیب زمینی شیرین، سیب زمینی شیرین زینتی
• نام علمی: Ipomoea batatas
• خانواده: پیچکیان (Convolvulaceae)
• نوع گیاه: علفی، چندساله (در مناطق گرم)
• اندازه بالغ: طول ۲.۵ تا ۳ متر (۸ تا ۱۰ فوت)، عرض ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر
• نور مورد نیاز: آفتاب کامل
• نوع خاک: مرطوب، با زهکشی خوب
• pH خاک: خنثی، اسیدی
• زمان گلدهی: بهار، تابستان (به ندرت گل می دهد)
• رنگ گل: صورتی، بنفش
• مناطق سختی (USDA): ۹ تا ۱۱
• منطقه بومی: آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی

نکات کلیدی برای مبتدیان

اگر به تازگی قصد پرورش سیب زمینی شیرین زینتی را دارید، آشنایی با چند نکته ساده اما کلیدی می تواند به شما کمک کند تا از همان ابتدا گیاهی سالم، پرپشت و زیبا داشته باشید؛ در ادامه مهم ترین توصیه ها برای مبتدیان آورده شده است.

محل قرارگیری: سیب زمینی شیرین زینتی با نور زیاد خوب عمل می کند، بنابراین می توان آن ها را در منطقه ای با آفتاب کامل یا نیم سایه کاشت. به دلیل عادت رشد رونده و آویز، گزینه های عالی برای دیوارهای سنگی، داربست ها و طاق ها هستند.

زمان آبیاری: این گیاهان دوست دارند خاکشان به طور مداوم مرطوب باشد. آن ها را هفته ای یک بار آبیاری کنید و مراقب باشید خاک بیش از حد خیس و غرقابی نشود.

چه چیزی را زیر نظر بگیرید: به دنبال علائم آبیاری بیش از حد یا خاک با زهکشی ضعیف باشید، مانند زرد شدن برگ ها. شته ها، مگس های سفید و سرخرطومی ها از آفات رایج این گیاه هستند.

مراقبت از سیب زمینی شیرین زینتی

الزامات اصلی مراقبت برای پرورش این گیاه عبارتند از:

• کاشت در آفتاب یا سایه جزئی.
• استفاده از خاک غنی با زهکشی خوب.
• آبیاری مکرر بدون اینکه اجازه دهید گیاه غرقاب شود.
• هرس مکرر برای کنترل رشد سریع و قدرتمند گیاه (می توانید از بخش های بریده شده برای تکثیر گیاه در مکان های دیگر استفاده کنید).

نور

سیب زمینی شیرین زینتی عاشق خورشید است اما در سایه جزئی و گاهی سایه کامل نیز رشد می کند. هرچه گیاه نور خورشید بیشتری دریافت کند، رنگ برگ های آن معمولاً زنده تر و درخشان تر خواهد بود.

خاک

این گیاهان خاک مرطوب و دارای زهکشی خوب را که با مواد آلی غنی شده باشد، ترجیح می دهند. اگر خاک آن ها بیش از حد خیس بماند، مستعد پوسیدگی ریشه هستند. اطمینان حاصل کنید که گلدانی که انتخاب می کنید دارای سوراخ های کافی برای زهکشی باشد.

آبیاری

سیب زمینی شیرین زینتی نسبت به خشکی مقاوم است، اگرچه با آبیاری مکرر با قدرت بیشتری رشد می کند. به اندازه ای آبیاری کنید که خاک به طور مداوم مرطوب بماند اما خیس نباشد. وقتی گیاه تشنه باشد، برگ هایش پژمرده می شوند.

دما و رطوبت

این پیچک ها نور خورشید را بیشتر از گرمای شدید دوست دارند. در آب و هوای بسیار گرم، سایه برای آن ها مفید خواهد بود و باید به دقت مراقب باشید تا خاکشان خشک نشود. آن ها در بسیاری از آب و هوای مرطوب رشد می کنند اما مانند سایر گیاهان گرمسیری لزوماً به رطوبت بالا نیاز ندارند.

این گیاه در دمای متوسط ۲۴ درجه سانتی گراد (۷۵ درجه فارنهایت) بهترین رشد را دارد و یخبندان را تحمل نمی کند. روزهای آفتابی و شب های گرم را ترجیح می دهد.

کوددهی

اگر می خواهید سیب زمینی شیرین زینتی شما رشد سریعی داشته باشد، به آن کود بدهید. تغذیه هفتگی با یک کود متعادل در طول فصل رشد باعث تقویت رشد می شود، اما با توجه به عادت رشد طبیعی و سریع آن، ممکن است متوجه شوید که کوددهی نیاز به هرس کردن را نیز افزایش می دهد.

انواع سیب زمینی شیرین زینتی

سیب زمینی های شیرین زینتی تنوع بسیار بالایی در رنگ، شکل برگ و عادت رشد دارند و هر رقم می تواند جلوه ای متفاوت و چشمگیر به باغچه، گلدان یا فضاهای عمودی ببخشد؛ در ادامه با برخی از محبوب ترین و پرکاربردترین ارقام آن ها آشنا می شویم.

• Ipomoea batatas ‘Sweet Caroline’: محبوبیتی به عنوان پوشش زمین دارد. این رقم در پنج رنگ مختلف از جمله سبز روشن، زرد-سبز، برنزی، بنفش و قرمز با برگ های افرا شکل (پنجه ای) موجود است.
• Ipomoea batatas ‘Blackie’: دارای برگ های تیره بنفش و شبیه افرا است و گاهی اوقات گل های شیپوری بنفش تولید می کند.
• Ipomoea batatas ‘Ragtime’: یکی از ارقامی است که برگ های باریک و تقسیم شده دارد؛ رنگ آن بنفش کم رنگ با تنوع طبیعی جذاب است.
• Ipomoea batatas ‘Ace of Spades’: این گیاه دارای شاخ و برگ های بلند و رونده است و نسبت به گرما مقاوم می باشد. نام آن (آس پیک) از برگ های قلبی شکل آن گرفته شده است.
• Ipomoea batatas ‘Goldfinger’: گیاهی مقاوم با تحمل گرمای خوب که در گلدان هایی که شاخ و برگ از کناره ها آویزان می شود، عملکرد خوبی دارد.
• Ipomoea batatas ‘Midnight Lace’: یک گیاه چندساله غده دار که برای سبدهای آویز یا فلاورباکس های پنجره فوق العاده است. دارای برگ های پنجه ای عمیقاً بریده شده به رنگ بنفش تیره با رگه های ارغوانی است.

هرس کردن

برای حذف ساقه های شکسته یا بیمار، گیاه را هرس کنید. نوک ساقه هایی را که به سرعت در حال گسترش هستند و از مرزهای خود فراتر رفته اند، کوتاه کنید. برش را حدود ۶ میلی متر (۱/۴ اینچ) بالاتر از گره برگ انجام دهید تا رشد جدید تشویق شود. قیچی باغبانی را بین هرس گیاهان مختلف با الکل یا وایتکس استریل کنید. هرچه پیچک بیشتر هرس شود، بیشتر تلاش می کند تا دوباره رشد کند.

تکثیر سیب زمینی شیرین زینتی

رشد این گیاه از گیاهان موجود بسیار آسان است. قلمه زدن بهترین راه تکثیر است، اما می توانید غده ها را نیز در بهار بکارید. قلمه را در پاییز قبل از اولین یخبندان بگیرید (گیاه با سرما از بین می رود).

تکثیر با قلمه ساقه:

1. شاخه ای را که دارای چندین گره برگ است با قیچی تمیز ببرید. برگ های چند سانتی متر پایین ساقه را جدا کنید.
2. ساقه را در آب قرار دهید. طی چند روز ریشه می دهد.
3. آن را در مکانی آفتابی قرار دهید. گیاه می تواند در طول زمستان در آب و در داخل خانه زنده بماند.
4. آب را مرتب عوض کنید تا از رشد باکتری جلوگیری شود.
5. زمانی که ریشه ها به حدود ۷ سانتی متر (۳ اینچ) رسیدند، قلمه را در خاک مرطوب و با زهکشی خوب در فضای باز بکارید (بعد از رفع خطر سرما).

تکثیر با استفاده از غده ها:

1. قبل از اولین یخبندان، غده ها را از خاک بیرون آورده و اجازه دهید خشک شوند. آن ها را در پیت ماس یا ورمیکولیت دفن کنید (نباید به هم بچسبند).
2. آن ها را در مکانی خنک و خشک (مانند زیرزمین) برای زمستان نگهداری کنید.
3. در بهار غده ها را بررسی کنید و هر قسمت سیاه، زخمی یا تغییر رنگ داده را جدا کنید.
4. غده را طوری تقسیم کنید که هر قسمت حداقل یک «چشم» (جوانه) داشته باشد.
5. پس از آخرین یخبندان، غده ها را در عمق ۵ سانتی متری (۲ اینچ) بکارید.

تکثیر در آب (روش لیوان):

1. یک سیب زمینی شیرین را در ظرف آب قرار دهید به طوری که یک سوم بالای آن بیرون از آب باشد (انتهای باریک باید پایین باشد).
2. ظرف را در مکانی با نور زیاد قرار دهید.
3. اگر سیب زمینی در آب فرو می رود، از خلال دندان برای نگه داشتن آن روی لبه ظرف استفاده کنید.
4. اجازه دهید ساقه ها رشد کنند و اگر خیلی بلند شدند، آن ها را هرس کنید تا پرپشت شوند.

کاشت سیب زمینی شیرین زینتی از طریق بذر

این گیاهان به ندرت از بذر کاشته می شوند زیرا قلمه گیری و استفاده از غده آسان تر است و بسیاری از ارقام زینتی عقیم هستند. با این حال اگر مایل به کاشت بذر هستید:

1. بذرها را ۱۲ ساعت در آب گرم خیس کنید.
2. در سینی کشت با خاک سبک بکارید و روی آن را کمی خاک بریزید.
3. خاک را مرطوب نگه دارید و روی سینی را با پلاستیک بپوشانید تا جوانه بزنند.
4. پس از جوانه زنی، پلاستیک را برداشته و به مکان پرنور منتقل کنید.
5. نشاها را پس از سازگاری با محیط بیرون (Harden off)، به باغچه منتقل کنید.

تعویض گلدان

برای سیب زمینی شیرین زینتی، گلدان یا سبد آویز بلندتری انتخاب کنید تا فضا برای سرازیر شدن شاخ و برگ ها وجود داشته باشد. از وجود سوراخ زهکشی مطمئن شوید. گلدان را با خاک گلدان باکیفیت مخلوط با کمپوست پر کنید.

زمستان گذرانی

قلمه گیری روش خوبی برای حفظ گیاه در زمستان است (نگهداری قلمه در آب داخل خانه). روش دیگر، خارج کردن غده ها از خاک و نگهداری آن ها در محیط خنک و خشک (در پیت ماس) و کاشت مجدد آن ها در بهار است.

آفات و بیماری های رایج

سیب زمینی شیرین زینتی با وجود مقاومت نسبتاً خوب، ممکن است در برخی شرایط دچار آفات و بیماری هایی شود که شناسایی زودهنگام آن ها نقش مهمی در پیشگیری از آسیب جدی به گیاه دارد؛ در ادامه با رایج ترین موارد آشنا می شویم.

• سوسک لاک پشتی طلایی (Golden tortoise beetle): شبیه قطره طلای مذاب است و سوراخ هایی در برگ ایجاد می کند (شبیه پنیر سوئیسی).
• شته ها و مگس سفید سیب زمینی: شیره گیاه را می مکند و باعث توقف رشد می شوند.
• سرخرطومی سیب زمینی: باعث زرد شدن پیچک ها می شود.
• قارچ ها: ورتیسیلیوم یا فوزاریوم می تواند باعث زرد شدن پایه گیاه شود. تناوب زراعی و گردش هوای مناسب به پیشگیری کمک می کند.

چگونه سیب زمینی شیرین زینتی را به گلدهی تشویق کنیم؟

این گیاهان به ندرت گل می دهند (مگر در روزهای کوتاه مناطق گرمسیری). اگر گل بدهند، در بهار یا تابستان خواهد بود. گل ها شبیه نیلوفر پیچ، شیپوری و به رنگ صورتی یا بنفش هستند و عطر خاصی ندارند.

برای تشویق به گلدهی، از کود تقویت کننده گل با نیتروژن کم (مانند ۷-۹-۵) استفاده کنید و گل های پژمرده را جدا کنید.

مشکلات رایج

شناخت علائم ظاهری مشکلات رایج در گیاه به شما کمک می کند علت اصلی آسیب را سریع تر تشخیص داده و پیش از گسترش آن، اقدامات اصلاحی مناسب را انجام دهید؛ در ادامه به متداول ترین این مشکلات اشاره می شود.

• زرد یا قهوه ای شدن برگ ها: معمولاً نشانه پوسیدگی ریشه ناشی از آبیاری بیش از حد یا عفونت قارچی است.
• سیاه شدن برگ ها: نشانه سرمازدگی است. گیاه به سرما حساس است. قسمت های آسیب دیده را جدا کنید.
• پژمرده شدن یا لوله شدن برگ ها: نشانه کم آبی است. خاک را تا عمق ۱۵ سانتی متری آبیاری کنید.
• سوراخ در برگ ها: نشانه حمله حشرات (سوسک لاک پشتی یا کک گیاهی) است. می توان آن ها را با دست جدا کرد یا از روغن نیم (Neem oil) استفاده کرد.

نتیجه گیری

سیب زمینی شیرین زینتی (Ornamental Sweet Potato Vine) پادشاه گیاهان آویز در گلدان ها و فلاورباکس ها است. این گیاه با برگ های دراماتیک خود به رنگ های سبز نئونی، بنفش تیره و برنزی، تضاد رنگی فوق العاده ای در باغ ایجاد می کند. اگرچه غده های آن خوراکی نیستند، اما سرعت رشد بالا و نگهداری آسان، آن را به انتخابی بی نظیر برای باغبانانی تبدیل کرده که به دنبال پوشش سریع و زیبایی بصری هستند.

سوالات متداول

1. آیا این گیاه واقعاً سیب زمینی تولید می کند؟

   بله، غده تولید می کند اما ارقام زینتی برای خوردن مناسب نیستند (بسیار تلخ هستند).

2. سایه دوست است یا آفتاب دوست؟

   در آفتاب کامل بهترین رنگ را دارد اما در سایه جزئی هم خوب رشد می کند.

3. آیا باید آن را هرس کنم؟

   بله، اگر خیلی بلند شد یا فضا را گرفت، هرس کردن به کنترل آن کمک می کند.