نحوه پرورش گیاهان گلدانی

پرورش گیاهان در گلدان به شما این امکان را می دهد که از کارهای سخت و پرزحمت مثل وجین کردن علف های هرز و آماده سازی زمین باغچه راحت شوید. در عوض، می توانید مستقیماً به بخش جذاب ماجرا بپردازید! کار را با فراهم کردن نور و خاک مناسب برای گیاه خاص خود شروع کنید. زمانی که آماده کاشت شدید، گیاه را در گلدان قرار دهید و خاک را کاملاً آبیاری کنید تا گیاه در خانه جدیدش جاگیر شود. با آبیاری، کوددهی و هرس منظم و همچنین مراقبت در برابر آفات و بیماری ها، می توانید با کمی تلاش، گیاهان خود را در طول فصل رشد یا حتی سال ها سرسبز و شاداب نگه دارید.

بخش اول: ایجاد محیط مناسب و انتخاب هوشمندانه

برای داشتن گیاهانی شاداب، همه چیز از یک شروع اصولی آغاز می شود؛ در ادامه گام های ضروری برای فراهم کردن بستر مناسب، از انتخاب گلدان و خاک گرفته تا تنظیم نور و فضا را مرور می کنیم:

گام ۱: انتخاب گلدان هایی با سیستم زهکشی مناسب

گلدان ها در رنگ ها، شکل ها و اندازه های متنوعی وجود دارند، اما مهم ترین ویژگی آن ها «زهکشی» است. مطمئن شوید هر گلدانی که می خرید سوراخ های ریزی در کف داشته باشد تا ریشه گیاه غرق در آب نشود و نپوسد.

• گلدان های سفالی بدون لعاب (تراکوتا) نسبت به گلدان های پلاستیکی تهویه خاک بهتری دارند و خطر غرقابی شدن را کاهش می دهند.
• اگر عاشق گلدانی هستید که سوراخ ندارد، یک گلدان پلاستیکی کوچک تر که سوراخ دارد بخرید، گیاه را در آن بکارید و سپس آن را درون گلدان تزیینی قرار دهید.
• زیرگلدانی مناسب تهیه کنید تا آب اضافی در آن جمع شود و محیط اطراف کثیف نشود.

گام ۲: انتخاب گیاهان نور- دوست برای مکان های آفتابی

بهترین مکان برای گلدان بستگی به نوع گیاه شما دارد. گیاهانی که برچسب «آفتاب کامل»دارند را در فضای باز و زیر نور خورشید یا پشت پنجره های نورگیر قرار دهید.

قبل از خرید، مکان مورد نظر را بررسی کنید. مطمئن شوید که حداقل ۶ ساعت نور مستقیم خورشید دریافت می کند. در غیر این صورت، گیاهان سایه دوست یا نیمه سایه را انتخاب کنید.

گزینه های مناسب آفتاب کامل شامل اطلسی، شمعدانی، مریم گلی، زنبق و یاس بنفش است. همچنین گیاهان خوراکی مثل گوجه فرنگی، فلفل، خیار و اکثر گیاهان دارویی (ریحان، اسطوخودوس، آویشن) عاشق آفتاب هستند.

گام ۳: گزینش گیاهان سایه دوست برای نقاط کم نور

اگر فضایی با نور کم دارید، به دنبال گیاهانی باشید که روی برچسب آن ها «مقاوم به سایه» (Shade-Tolerant) یا «نور متوسط» نوشته شده است. این گیاهان به حدود ۳ ساعت یا کمتر نور خورشید در روز نیاز دارند.

گزینه های گل دار خوب شامل بگونیا، گل حنا، زعفران و برخی لاله ها هستند. گیاهانی مثل «آجوگا» و «حسن یوسف» نیز سایه دوست بوده و برگ های رنگارنگ زیبایی دارند.

گیاهان عنکبوتی (گندمی) و سانسوریا (گیاه ماری) اگرچه در نور متوسط بهتر رشد می کنند، اما نور کم را هم تحمل می کنند و نگهداری آسانی دارند.

گام ۴: استفاده از خاک گلدان با بافت و زهکشی صحیح

خاک باغچه برای گلدان مناسب نیست زیرا خشک و سفت می شود. اگر نمی خواهید خاک آماده بخرید، می توانید خاک باغچه را با پیت ماس و پرلیت (به نسبت مساوی) مخلوط کنید.

• خاک گلدان آماده برای اکثر گیاهان بهترین گزینه است.
• برای ارکیده ها باید از بستری استفاده کنید که حاوی تکه های پوست درخت و مواد درشت باشد.
• پرلیت: ماده ای آتشفشانی که تهویه خاک را افزایش می دهد.
• ورمی کولیت: ماده ای معدنی که رطوبت را حفظ می کند اما به اندازه پرلیت تهویه ایجاد نمی کند.
• میوه ها و سبزیجات خاک های غنی و لومی که رطوبت را حفظ می کنند، دوست دارند.
• کاکتوس ها به خاک شنی با زهکشی بالا نیاز دارند (مخلوط خاک کاکتوس یا ترکیب ماسه و خاک گلدان).

گام ۵: اصلاح pH خاک متناسب با نیاز گیاه

می توانید pH خاک را آزمایش کرده و آن را تغییر دهید. برای اسیدی کردن خاک، «پیت ماس اسفاگنوم» یا گوگرد اضافه کنید و برای کاهش اسیدیته (قلیایی کردن)، از پودر آهک یا خاکستر چوب استفاده کنید.

برخی گیاهان به خاک با اسیدیته کم و فسفر پایین نیاز دارند، در حالی که کاملیا و آزالیا در خاک اسیدی و غنی از فسفر رشد می کنند.

هنگام خرید خاک، pH و سطح فسفر آن را با نیاز گیاهتان مطابقت دهید.

گام ۶: در نظر گرفتن فضای کافی برای رشد ریشه

درختچه هایی مثل هیبیسکوس و گل کاغذی و گیاهان میوه دار به فضای زیادی نیاز دارند. برای آن ها گلدان هایی با عمق حداقل ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و حجم ۱۹ تا ۳۸ لیتر تهیه کنید.

گیاهانی مثل گوجه فرنگی و فلفل بهتر است به تنهایی کاشته شوند زیرا ریشه های بزرگی دارند.

گیاهان کوچک تر مثل بنفشه یا ساکولنت ها را می توان با فاصله ۱۰ تا ۱۵ سانتی متری در کنار هم کاشت.

بخش دوم: آماده سازی گلدان و کاشت اصولی

اکنون زمان آن رسیده که دست ها را خاکی کنید و گیاه را به خانه جدیدش منتقل کنید؛ برای انجام یک کاشت اصولی و جلوگیری از شوک به گیاه، مراحل زیر را گام به گام انجام دهید:

گام ۱: پرهیز از ریختن سنگریزه در کف گلدان

بسیاری فکر می کنند ریختن سنگریزه در کف گلدان زهکشی را بهتر می کند، اما این کار برعکس عمل می کند!

خاک نرم آب را بیشتر از مواد درشت نگه می دارد. وقتی خاک نرم روی سنگریزه قرار می گیرد، آب در لایه خاک بالایی حبس می شود (پدیده سفره آب معلق) و ریشه ها می پوسند.

برای بهبود زهکشی واقعی، ماسه درشت یا پرلیت را با کل خاک مخلوط کنید تا بافت خاک اصلاح شود.

گام ۲: پر کردن گلدان تا ۵ سانتی متری لبه

خاک را داخل گلدان بریزید اما آن را فشرده نکنید؛ فقط گلدان را تکان دهید تا خاک صاف شود. حدود ۵ سانتی متر از لبه گلدان را خالی بگذارید تا هنگام آبیاری، آب سرریز نشود.

گام ۳: خارج کردن صحیح گیاه از گلدان اولیه

قبل از انتقال، گیاه را کاملاً آبیاری کنید. دستتان را روی سطح خاک بگذارید به طوری که ساقه بین انگشتانتان باشد، گلدان را وارونه کنید و دیواره های آن را به آرامی فشار دهید تا گیاه با ریشه و خاک بیرون بیاید. هرگز گیاه را با کشیدن ساقه بیرون نکشید.

گام ۴: ماساژ ملایم ریشه ها

بعد از خارج کردن گیاه، ریشه ها را به آرامی با نوک انگشتان ماساژ دهید تا کمی از هم باز شوند. این کار باعث می شود ریشه ها در خاک جدید بهتر گسترش پیدا کنند. مراقب باشید ریشه ها پاره نشوند.

گام ۵: کاشتن گیاه در حفره ای هم اندازه ریشه

حفره ای در خاک ایجاد کنید که هم اندازه توپ ریشه گیاه باشد. عمق حفره باید طوری باشد که طوقه گیاه (محل اتصال ریشه به ساقه) هم سطح خاک گلدان قرار گیرد. سپس اطراف آن را با خاک پر کنید.

گام ۶: چیدمان گیاهان (اصل تمرکز و تقارن)

اگر چند گیاه در یک گلدان می کارید، بلندترین گیاه را در مرکز قرار دهید. مثلاً گیاهان علفی بلند یا دراسنا را در وسط بکارید تا نقطه کانونی باشند.

گام ۷: کاشت گیاهان کوچک تر و رونده در لبه ها

گیاهان کوچک تر، گل دار یا رونده را در اطراف گیاه مرکزی و نزدیک لبه ها بکارید.

گیاهانی مثل پیچک انگلیسی یا ناز که از لبه گلدان آویزان می شوند (Spillers)، زیبایی خاصی به گلدان می دهند.

نگران خالی بودن گلدان نباشید؛ گیاهان به زودی رشد کرده و فضای خالی را پر می کنند.

گام ۸: آبیاری عمیق پس از کاشت (شوک گیری)

بلافاصله پس از کاشت، گلدان را آنقدر آبیاری کنید تا آب از سوراخ های زیر آن خارج شود. این کار شوک انتقال را کاهش می دهد.

از آب هم دمای محیط استفاده کنید (به ویژه برای گیاهان گرمسیری).

برای گیاهان گوشت خوار (مثل ونوس حشره خوار) فقط از آب مقطر استفاده کنید، زیرا مواد معدنی آب لوله کشی به آن ها آسیب می زند.

بخش سوم: مراقبت و نگهداری مستمر

کار شما با کاشت گیاه به پایان نمی رسد؛ برای حفظ طراوت و سرسبزی همیشگی گلدان هایتان، لازم است برنامه مراقبتی زیر را به دقت اجرا کنید:

گام ۱: مدیریت زیرگلدانی و آب اضافی

همیشه زیرگلدانی داشته باشید، اما حدود یک ساعت بعد از آبیاری، آب جمع شده در آن را خالی کنید تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری شود. اگر گلدان سنگین است، با یک مکنده آب (مثل پیپت بزرگ) آب را تخلیه کنید.

گام ۲: قانون طلایی آبیاری (تست انگشت)

انگشت خود را در خاک فرو کنید؛ اگر خاک خشک بود، آبیاری کنید. اگر مرطوب بود، دست نگه دارید.

اکثر گیاهان گل دار و سبزیجات نیاز به آبیاری روزانه دارند، اما کاکتوس ها و ساکولنت ها هر ۲ تا ۴ روز (یا کمتر) آب می خواهند.

همیشه اجازه دهید سطح خاک بین دو آبیاری خشک شود (مگر برای گیاهان خاص رطوبت دوست).

گام ۳: تغذیه با کودهای کندرها (آهسته رهش)

مواد مغذی با هر بار آبیاری از خاک شسته می شوند، بنابراین کوددهی ضروری است.

از کودهای گرانوله که به مرور زمان حل می شوند استفاده کنید (معمولاً ماهی یک بار).

اگر روی خاک شوره سفید دیدید، نشانه تجمع نمک (کود زیاد یا املاح آب) است. در این صورت خاک را با آب فراوان شستشو دهید تا نمک ها خارج شوند.

گیاهان دارویی (مثل ریحان) به کود کمتری نیاز دارند (هر ۳-۴ ماه یکبار).

گام ۴: هرس کردن برگ های مرده

برگ ها و گل های خشک را با قیچی تمیز و با زاویه ۴۵ درجه ببرید. برای کنترل رشد سریع گیاه، ساقه ها را از نیم سانتی متر بالاتر از «گره» (محل جوانه زدن برگ جدید) قطع کنید. هرگز بیش از ۳۰٪ گیاه را در یک نوبت هرس نکنید.

گام ۵: مبارزه با بیماری های قارچی

اگر لکه های سیاه، قهوه ای یا سفیدک روی برگ دیدید یا بوی بدی حس کردید، قسمت های بیمار را جدا کنید و از اسپری قارچ کش مخصوص استفاده کنید. بیماری های رایج شامل سفیدک، زنگ قارچی و شانکر هستند.

گام ۶: کنترل آفات با روش های مکانیکی و خانگی

برای دفع شته، کنه و مگس سفید، ابتدا روش های غیرشیمیایی را امتحان کنید:

• حشرات را با دستمال یا برس نرم بردارید.
• از کارت های چسبنده زرد استفاده کنید.
• اسپری آب و صابون: به جای سموم شیمیایی، کمی مایع ظرفشویی را در آب حل کنید و روی گیاه اسپری کنید. صابون منافذ تنفسی حشرات را می بندد و آن ها را از بین می برد.
• اگر مجبور به استفاده از سموم شیمیایی شدید، حتماً دستورالعمل روی جعبه را رعایت کنید و ترجیحاً این کار را در فضای باز انجام دهید.

نتیجه گیری

پرورش گیاهان گلدانی ترکیبی از علم و هنر است. با انتخاب گلدان مناسب، خاک غنی و رعایت اصول اولیه آبیاری و نوردهی، نیمی از راه را رفته اید. نیمه دیگر، مراقبت، مشاهده دقیق و عشق ورزیدن به گیاهان است. به یاد داشته باشید که هر گیاه شخصیت خاص خود را دارد؛ برخی با بی توجهی کنار می آیند و برخی نیازمند توجه مداوم اند. با صبر و حوصله و رعایت نکاتی که در این مقاله گفته شد، می توانید فضایی سرزنده و شاداب در خانه یا محل کار خود خلق کنید که برای سال ها از زیبایی آن لذت ببرید.

خرید بذر

سوالات متداول

1. چطور کود خانگی بسازم؟

   می توانید پوست موز را بگذارید تا بپوسد و سپس با آب مخلوط کنید؛ این یک کود پتاسیم عالی است.

2. آیا باید خاک گلدان را عوض کرد؟

   معمولاً نیازی نیست مگر اینکه گیاه برای گلدان بزرگ شده باشد. در این صورت گیاه را به گلدان بزرگ تر منتقل کرده و خاک تازه اضافه کنید.

3. بهترین خاک برای سبزیجات خانگی (مثل فلفل) چیست؟

   خاک معمولی با pH بین ۶ تا ۷ برای اکثر موارد عالی است.