اسپاتی فیلوم (Peace Lily) به دلایل موجهی یکی از محبوب ترین گیاهان آپارتمانی است: علاوه بر گل های خاص و شاخ و برگ های باشکوه، یکی از آسان ترین گیاهان گل دار آپارتمانی برای پرورش نیز هست. این گیاه استوایی — که از نظر گیاه شناسی یک سوسن (Lily) واقعی نیست — با نام های دیگری مانند سوسن صلح، سوسن اسپات، سوسن مدونا، بادبان سفید و در ایران با نام «گل چمچه ای» شناخته می شود.

اسپاتی فیلوم با دیگر گیاهان آپارتمانی محبوب مانند فیلودندرون، دیفن باخیا و گوش فیل (آلوکازیا) هم خانواده است. این گیاه در شرایطی که شبیه به زیستگاه طبیعی و گرمسیری اش باشد، بهترین رشد را دارد، اما به شدت با محیط معمولی داخل خانه سازگار است. اندازه گیاهان از انواع کوتوله و کوچک تا نمونه های بزرگی که تا ۱۸۰ سانتی متر (۶ فوت) رشد می کنند متغیر است، که اسپاتی فیلوم را به انتخابی همه کاره تبدیل می کند. از همه بهتر اینکه، حتی تازه کارترین باغبانان آپارتمانی نیز در نگهداری از این گیاه موفق خواهند بود.

اطلاعات پایه اسپاتی فیلوم (Basics)

نام علمی: Spathiphyllum spp

مقاومت دمایی: مناطق ۱۱ تا ۱۲ کشاورزی آمریکا. اسپاتی فیلوم را می توان در مناطق گرمسیری مانند فلوریدا و هاوایی (و در ایران در شهرهای جنوبی یا گلخانه های گرم) در فضای باز پرورش داد.

نور: نور غیرمستقیم کم تا متوسط؛ از قرار دادن گیاه در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید، زیرا می تواند باعث سوختن شاخ و برگ ها شود. نور خیلی کم منجر به گل دهی کمتر می شود.

نرخ رشد: در شرایط رشد بهینه، متوسط است؛ سرعت رشد در زمستان کند می شود.

فرم/اندازه: فرم گلدانی شکل، فشرده یا ایستاده دارد. ارتفاع آن از ۱۵ سانتی متر تا ۱.۸ متر (۶ اینچ تا ۶ فوت) و پهنای آن از ۱۰ سانتی متر تا ۱.۸ متر متغیر است.

شاخ و برگ: برگ های سبز براق که نیزه ای شکل هستند و بافتی موج دار دارند. رنگ آن ها از سبز تیره، سبز-آبی و سبز روشن (نئونی) تا الگوهای راه راه و ابلق متفاوت است. برگ های اسپاتی فیلوم که طولشان تا ۵۰ سانتی متر (۲۰ اینچ) می رسد، به وفور از پایه گیاه رشد می کنند و ظاهری متراکم و سالم ایجاد می کنند.

گل ها

گل این گیاه در واقع از یک «برگ تغییر شکل یافته» (براکته) تشکیل شده که مانند یک پوشش یا کلاهک عمل می کند تا از «اسپادیکس» (سنبله ای متشکل از گل های ریز) محافظت کند. این گل ها روی ساقه های باریک و بالاتر از شاخ و برگ ها رشد می کنند. «اسپات» (بخش سفید رنگ) در ابتدا سفید یا کرم رنگ است و با گذشت زمان به سبز تغییر رنگ می دهد و می تواند تا چند ماه دوام بیاورد. چندین گل به طور همزمان ظاهر می شوند؛ بیشترین میزان گل دهی در بهار است و در طول سال نیز به صورت پراکنده گل می دهد. گل ها می توانند عطر ملایمی داشته باشند.

آیا اسپاتی فیلوم سمی است؟

تمام قسمت های اسپاتی فیلوم در صورت خورده شدن برای حیوانات خانگی و کودکان می تواند سمی باشد. برخی افراد ممکن است در اثر تماس با آن دچار تحریک پوستی شوند.

گل اسپاتی فیلوم نماد چیست

گل اسپاتی فیلوم با آن شکوفه های سفید و ظریفش، فراتر از یک گیاه زینتی، پیامی عمیق از سکون، تسکین و همدلی را منتقل می کند. این گیاه گزینه ای پراحساس و معنادار برای هدیه دادن به کسانی است که دورانی سخت، سوگ از دست دادن عزیزی، یا شکست و زیان مالی را سپری می کنند؛ چرا که حضور آرامش بخش آن یادآور امید، بازیابی تعادل و مرهمی بر زخم های روحی است.

نکات پرورش اسپاتی فیلوم

اسپاتی فیلوم گیاهی آپارتمانی محبوب است که با برگ های براق و گل های سفیدش، علاوه بر زیبایی، فضای خانه را آرامش بخش می کند و در صورت فراهم بودن شرایط مناسب محیطی، نگهداری نسبتاً آسانی دارد؛ در ادامه با نکات مهم پرورش و نگهداری این گیاه آشنا می شویم.

محل قرارگیری

گیاه را نزدیک پنجره ای قرار دهید که نور روشن اما غیرمستقیم دریافت کند و از کوران هوای سرد دور باشد. اسپاتی فیلوم، مانند بسیاری از گیاهان آپارتمانی دیگر، می تواند از گذراندن تابستان در فضای باز لذت ببرد. زمانی که دمای شبانه به طور مداوم بالای ۱۵ درجه سانتی گراد (۶۰ درجه فارنهایت) است، گیاهان را به بیرون ببرید و در مکانی سایه قرار دهید. اگر دما از ۳۲ درجه سانتی گراد (۹۰ درجه فارنهایت) فراتر رفت، آن ها را به داخل بیاورید.

دما و رطوبت

دمای ایده آل بین ۱۸ تا ۲۶ درجه سانتی گراد (۶۵ تا ۸۰ درجه فارنهایت) است. گیاهان اگر در معرض دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد (۴۵ درجه فارنهایت) قرار گیرند، می توانند آسیب جدی ببینند یا بمیرند. اسپاتی فیلوم رطوبت معمولی یا بالا را که شبیه به زیستگاه جنگل های بارانی اش باشد ترجیح می دهد و در زمستان که رطوبت خانه کم است، از رطوبت رسانی مصنوعی (مثل بخور سرد) سود می برد.

نوع خاک

در یک مخلوط خاک گلدان غنی بکارید که حاوی پرلیت یا تکه های پوست درخت برای زهکشی باشد. اسپاتی فیلوم خاکی با pH کمی اسیدی یا خنثی را ترجیح می دهد.

الزامات گلدان

این گیاهان ترجیح می دهند کمی ریشه پر باشند (یعنی ریشه ها فضای گلدان را پر کنند). در گلدانی بکارید که ۲.۵ تا ۵ سانتی متر (۱ تا ۲ اینچ) پهن تر از توپ ریشه باشد و سوراخ های زهکشی کافی داشته باشد.

تکثیر

اسپاتی فیلوم از طریق «تقسیم ریشه» تکثیر می شود. زمانی که گیاه برای گلدانش خیلی بزرگ شد، به آرامی توپ ریشه را به بخش هایی تقسیم کنید که شامل بخشی از ریشه ها و قسمت بالایی گیاه باشد. بخش های جدید را در گلدان هایی با خاک تازه بکارید و ۲ تا ۵ سانتی متر فضا در اطراف ریشه باقی بگذارید. برای چند ماه از کوددهی خودداری کنید تا گیاهان بتوانند از شوک جابجایی (انتقال) بهبود یابند.

مراقبت و نگهداری

برای حفظ شادابی، رشد یکنواخت و گل دهی مطلوب اسپاتی فیلوم، رعایت اصول ساده اما منظم در آبیاری، تغذیه، هرس و تعویض گلدان اهمیت زیادی دارد؛ در ادامه با مهم ترین نکات مراقبت و نگهداری این گیاه آشنا می شویم.

سطح نگهداری: آسان

آبیاری

خاک را به طور یکنواخت مرطوب نگه دارید اما خیس و غرقابی نباشد. اجازه ندهید خاک خشک شود؛ این گیاهان از کم آبی بیشتر رنج می برند تا آبیاری زیاد. در تابستان خوب آبیاری کنید، سپس در زمستان که رشد گیاه کند می شود، مقدار آبیاری را کاهش دهید. اگر آب لوله کشی کلر زیادی دارد، از آب تصفیه شده استفاده کنید یا اجازه دهید آب شیر یک روز بماند تا کلر آن تبخیر شود.

کوددهی

هر دو ماه یک بار با یک کود محلول در آب مخصوص گیاهان آپارتمانی با غلظت نصف تغذیه کنید. زمانی که رشد گیاه کند شد، کوددهی را متوقف کنید.

هرس کردن

ساقه های گل های خشک شده و پژمرده را قطع کنید تا رشد گل های جدید تشویق شود. شاخ و برگ های آسیب دیده را در صورت نیاز جدا کنید.

تعویض گلدان

اگر گیاهان بیش از حد ریشه پر شدند، زمان تعویض گلدان به یک ظرف بزرگتر است. این کار را هر ۱ تا ۲ سال یک بار و در بهار انجام دهید، زمانی که گیاهان برای شروع رشد جدید آماده می شوند. این زمان همچنین فرصت مناسبی برای تقسیم بوته ها به گیاهان جدید است.

مشکلات احتمالی و راه حل ها

با وجود مقاوم بودن اسپاتی فیلوم، گاهی در اثر نامناسب بودن شرایط نگهداری ممکن است دچار علائم هشداردهنده ای شود که با شناسایی درست علت و اقدام به موقع، به راحتی قابل برطرف شدن هستند؛ در ادامه با رایج ترین مشکلات و راه حل های آن ها آشنا می شویم.

• برگ های پژمرده، زرد یا قهوه ای: ممکن است نشانه آبیاری بیش از حد یا کم آبی باشد. مطمئن شوید گلدان سوراخ های زهکشی کافی دارد و بستر کاشت زهکشی خوبی دارد. اجازه ندهید گلدان در آب راکد بماند. خاکی که از کناره های گلدان جدا شده یا با لمس کردن خشک به نظر می رسد، نشان دهنده کم آبی است. اگر وقتی گلدان را بلند می کنید سبک است، خاک خشک است؛ اگر سنگین است، ممکن است خاک بیش از حد اشباع شده باشد.
• برگ های سوخته، لوله شده یا رنگ پریده: می تواند ناشی از نور زیاد باشد، به خصوص در سمت رو به پنجره. گیاهان را چند فوت از پنجره دورتر کنید یا به قسمت دیگری از خانه که نور کمتری دارد منتقل کنید. این مشکل همچنین می تواند ناشی از دمای تابستانی بالای ۳۲ درجه سانتی گراد باشد. در دوره های گرمای شدید، گیاهان را به اتاقی خنک تر منتقل کنید.
• زرد شدن برگ ها: می تواند نشانه نور خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. مطمئن شوید گیاهان نزدیک پنجره ای هستند که نور متوسط و غیرمستقیم دریافت می کنند و گیاه را جابجا کنید تا جایی را پیدا کنید که در آن راضی به نظر برسد.
• لبه های قهوه ای برگ ها: می تواند نشانه تجمع نمک ناشی از کود اضافی باشد. زهکشی نامناسب نیز می تواند به تجمع نمک کمک کند. مطمئن شوید سوراخ های زهکشی اجازه می دهند آب به راحتی عبور کند و در صورت نیاز کوددهی را کاهش دهید. همچنین می توان گیاهان را در خاک تازه تعویض گلدان کرد؛ برای چند ماه کود ندهید تا گیاهان بهبود یابند.
• نوک قهوه ای برگ ها: می تواند در اثر کم آبی یا زمانی که رطوبت اتاق خیلی پایین است رخ دهد، که در ماه های زمستان وقتی وسایل گرمایشی روشن هستند رایج است. گیاهان را هفتگی غبارپاشی (اسپری) کنید، یا سنگریزه هایی را در زیرگلدانی قرار دهید و آب اضافه کنید تا رطوبت هوا افزایش یابد. اجازه ندهید کف گلدان با آب داخل زیرگلدانی تماس داشته باشد.
• پوسیدگی ریشه: اگر گلدان ها در آب راکد بمانند، ممکن است رخ دهد. مطمئن شوید خاک زهکشی خوبی دارد و اجازه دهید گیاهان بین دو آبیاری کمی خشک شوند. آب اضافی زیرگلدانی را پس از آبیاری خالی کنید.
• عدم گل دهی یا رشد علفی و نامرتب: می تواند نشان دهنده این باشد که گیاه نور کافی دریافت نمی کند. به مکان روشن تری منتقل کنید که نور مستقیم خورشید نداشته باشد.
• آفات: اسپاتی فیلوم ها معمولاً نسبت به آفات مقاوم هستند، اما مشکلات می تواند شامل کنه عنکبوتی، شپشک سپردار یا شپشک آردآلود باشد. برگ های آلوده را با پارچه ای آغشته به آب یا الکل ۷۰ درصد پاک کنید، یا با صابون حشره کش یا روغن نیم (Neem oil) اسپری کنید.

انواع اسپاتی فیلوم

اگرچه ده ها واریته اسپاتی فیلوم وجود دارد — که اکثر آن ها هیبرید (دورگه) هستند — باغبانان به احتمال زیاد تنها تعداد انگشت شماری از آن ها را در مراکز باغبانی پیدا می کنند. واریته های جدید و خاص شامل «Golden Delicious» با شاخ و برگ سبز روشن (نئونی) و «White Stripe» که دارای یک نوار عمودی سفید در مرکز برگ هاست، می باشند.

همچنین:

«Power Petite»: با ارتفاع ۲۰ تا ۳۸ سانتی متر و پهنای ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر، این فرم کوتوله دارای برگ های سبز تیره آینه ای است و یکی از کوچکترین واریته هاست. به عنوان دکور روی میز ناهارخوری یا میز کار استفاده کنید.

«Mojo»: یک رقم با اندازه متوسط با ارتفاع ۴۵ تا ۶۰ سانتی متر و پهنای ۶۰ سانتی متر. این گیاه دارای عادت رشد فشرده و ایستاده، برگ های سبز تیره و انبوهی از گل های سفید خالص است. روی یک میز بزرگ، پایه گلدان یا به عنوان دکور کف در اتاق نشیمن یا اتاق خواب قرار دهید. گونه «Mojo Lime» دارای برگ های سبز لیمویی (روشن) است.

ایده های چیدمان و دکوراسیون

زمانی که در گلخانه ها و مراکز فروش گل و گیاه فروخته می شوند، اسپاتی فیلوم ها اغلب بر اساس نام واریته برچسب گذاری نمی شوند. آن ها گاهی در سه دسته اندازه گروه بندی می شوند: کوچک، متوسط و بزرگ. ارقام کوچک تا ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر قد می کشند؛ گیاهان متوسط به ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر می رسند؛ و واریته های بزرگتر تا ۹۰ تا ۱۸۰ سانتی متر رشد می کنند.

• یک واریته کوچک تر را به عنوان یک دکور جذاب روی میز جلو مبلی، میز عسلی، قفسه کتاب یا میز کار نمایش دهید.
• یک واریته کوتوله را روی یک پایه گلدان کوچک، قفسه یا آویز در حمام قرار دهید تا گیاه بتواند از گرما و رطوبت ناشی از دوش و حمام بهره مند شود.
• یک واریته با اندازه متوسط را روی یک میز ناهارخوری بزرگتر یا میز کنفرانس دفتر کار قرار دهید.
• یک گیاه کوچک یا متوسط را کنار تخت خواب خود نگه دارید تا از مزیت تصفیه آلاینده های هوا در هنگام خواب بهره مند شوید.
• از یک نمونه بزرگ به عنوان نقطه کانونی دراماتیک در یک اتاق نشیمن بزرگ یا لابی دفتر استفاده کنید.
• اسپاتی فیلوم را با سایر گیاهان آپارتمانی با ظاهر استوایی مانند گوش فیل (Alocasia) و نخل شامادورا ترکیب کنید تا ظاهری گرمسیری برای دور کردن افسردگی زمستانی ایجاد کنید.
• گیاهان از بودن در بیرون در ماه های گرمتر که دما بین ۱۵ تا ۳۲ درجه سانتی گراد است، سود می برند. آن ها را در ایوان یا پاسیوی سایه دار قرار دهید تا حسی استوایی به فضا ببخشید.

نتیجه گیری

اسپاتی فیلوم (گل چمچه ای) با ترکیب بی نظیری از زیبایی، نمادپردازی عمیق و سهولت در نگهداری، جایگاهی ویژه در میان گیاهان آپارتمانی دارد. این گیاه با گل های سفید و براقش که نماد صلح و آرامش هستند، نه تنها جلوه ای استوایی و شیک به دکوراسیون منزل یا محل کار شما می بخشد، بلکه با تصفیه هوای محیط، سلامتی و طراوت را نیز به ارمغان می آورد. چه یک باغبان تازه کار باشید و چه حرفه ای، پرورش اسپاتی فیلوم تجربه ای لذت بخش و کم دردسر خواهد بود که فضایی سرشار از انرژی مثبت و آرامش را برایتان رقم می زند.

خرید بذر

سوالات متداول

1. چرا گل های سفید اسپاتی فیلوم من سبز شده اند؟

   سبز شدن گل ها (اسپات ها) معمولاً بخشی از روند طبیعی پیری گل است. وقتی عمر گل رو به پایان است، کلروفیل (سبزینه) در آن افزایش می یابد تا فوتوسنتز کند. اما اگر گل های تازه و جوان سبز می شوند، می تواند نشانه کوددهی بیش از حد (به ویژه کود ازت بالا) یا نورِ زیاد (اما غیرمستقیم) باشد که گیاه را وادار به تولید سبزینه بیشتر در گلبرگ ها می کند.

2. چرا گیاه من ناگهان خودش را ول می کند و کاملاً پژمرده می شود؟

   نگران نباشید، اسپاتی فیلوم به «ملکه درام» (Drama Queen) معروف است! این گیاه روش ارتباطی جالبی دارد و وقتی تشنه می شود، به سرعت برگ هایش را آویزان می کند تا به شما بگوید «آب می خواهم». معمولاً یکی دو ساعت پس از آبیاری، دوباره مثل روز اول شاداب و ایستاده می شود. این ویژگی باعث می شود آبیاری آن برای مبتدیان بسیار راحت باشد.

3. آیا می توانم اسپاتی فیلوم را در آب (بدون خاک) نگه دارم؟

   بله، این گیاه یکی از بهترین گزینه ها برای کشت در آب (هیدروپونیک) است. می توانید ریشه ها را کاملاً از خاک تمیز کنید و آن را در گلدان های شیشه ای آب قرار دهید. همچنین بسیاری از افراد از این گیاه در بالای آکواریوم استفاده می کنند (ریشه در آب، برگ بیرون)، زیرا ریشه ها نیترات آب را جذب کرده و به تصفیه آب ماهی ها کمک می کنند.

4. گیاه من سالم است اما یک سال است که دیگر گل نمی دهد، دلیلش چیست؟

   گیاهانی که از گل فروشی می خرید معمولاً با هورمون های خاصی (جیبرلیک اسید) وادار به گل دهی انبوه شده اند. وقتی اثر این هورمون ها تمام شود، گیاه وارد فاز استراحت می شود. برای تشویق به گل دهی طبیعی، علاوه بر نور کافی، گیاه به یک «شوک دمایی ملایم» نیاز دارد (مثلاً چند هفته در محیطی کمی خنک تر باشد) و باید صبر کنید تا ریشه ها گلدان را پر کنند، چون اسپاتی فیلوم وقتی کمی در فشار باشد بهتر گل می دهد.

5. آیا برای براق کردن برگ ها می توانم از اسپری براق کننده استفاده کنم؟

   خیر، اکیداً توصیه نمی شود. روزنه های تنفسی اسپاتی فیلوم بسیار حساس هستند و مواد روغنی براق کننده ها باعث خفگی برگ و زرد شدن آن می شوند. بهترین راه برای تمیز و براق کردن برگ ها، استفاده از محلول رقیق شیر و آب یا کشیدن قسمت داخلی پوست موز روی برگ ها و سپس تمیز کردن با دستمال مرطوب است.

6. عمر مفید گل های اسپاتی فیلوم چقدر است؟

   هر شاخه گل معمولاً بین ۱ تا ۲ ماه روی گیاه باقی می ماند. پس از اینکه گل قهوه ای یا خشک شد، بهتر است ساقه آن را از پایین ترین قسمت (نزدیک به خاک) قیچی کنید تا انرژی گیاه صرف تولید برگ ها و گل های جدید شود.