خردل سیاه گیاهی علفی و از تیره شب بویان است. با بذر تکثیر می شود و عمری یکساله دارد. قسمت مورد استفاده از خردل سیاه دانه های آن است. که طعمی گس و در نهایت تند و سوزنده دارد. خردل سیاه از قدیم به عنوان ادویه و جاشنی خوراکی و همچنین یک گیاه دارویی مورد استفاده بوده است.
این گیاه در منطقه وسیعی از اروپا، آفریقای شمالی، قفقاز، سیبری و ایران قابلیت رویش دارد. در فلات ایران در مناطق سواحل خزر، آذربایجان و قسمت هایی از جنوب کشور قابلیت رویش دارد. امروز در صورت فراهم بودن شرایط بوم زیستی قابلیت رویش بصورت گلخانه ای یا پرورش در فضای باز را در اکثر مناطق جهان دارد.
ساختار و مشخصات ظاهری خردل سیاه
خردل سیاه با بذر تکثیر شده و بصورت بوته ای رشد می کند. این گیاه معمولا یک ساقه اصلی و گاهی چند ساقه از زمین خارج می شود. که در قسمت انتهای ساقه به شاخه های زیادی منشعب می شود. رنگ ساقه آن سبز مایل به آبی است که در قسمت تحتانی ساقه کرک های ریزی دارد. برگ های آن دارای بریدگی هایی است که در قسمت فوقانی گیاه بدون دمبرگ بوده ودر قسمت تحتانی گیاه دمبرگ دارد.
در زمان بلوغ گیاه گل های زرد رنگی بر روی شاخه های آن شکفته می شود. که به مرور به خورجین هایی به طول تا حدود 2.5 سانتیمتر هم می رسد تبدیل می شود. که بطور مستقیم بر روی ساقه قرار می گیرد و حاوی تعدادی دانه حداکثر 20 عدد به رنگ قرمز تیره یا قهوه ای مایل به سیاه است که این دانه ها هر کدام قطری در حدود یک میلیمتر دارند. ارتفاع این گیاه در نهایت رشد در صورت فراهم بودن شرایط آب و هوایی به حدود 80 تا 90 سانتیمتر هم می رسد.
شرایط فصلی و مراحل کاشت خردل سیاه
زمان مناسب برای کاشت گیاه خردل سیاه فروردین ماه در فصل بهار می باشد. برای کاشت این گیاه ابتدا زمین شخم زده شده آماده می گردد و کود و مواد آلی به اندازه کافی به خاک اضافه می شود. خاک بستر کاشت این نوع گیاه بهتر است از خاک های سبک و ماسه ای ریز باشد تا شرایط بهتری برای رشد گیاه فراهم شود. سپس بذر گیاه خردل سیاه که بذری ریز است در عمق 10 تا 20 میلیمتری خاک قرار داده می شود. اگر قرار باشد بیش از یک نقطه کاشت در یک محل وجود داشته باشد.
بهتر است فاصله مناطق کاشت در حدود 15 تا 30 سانتیمتر باشد تا گیاه در آینده فضای کافی برای رشد داشته باشد. روال کاشت این گیاه هم بهتر است بصورت ردیفی و خطی باشد. پس از اتمام کاشت نوبت به آبیاری می رسد که باید بستر خاک محل کاشت با آب پاش بصورت بارانی آبیاری شود و بهتر است تا زمان جوانه زدن بذر بستر خاک محل کاشت مرطوب نگاه داشته شود. معمولا بعد از گذشت 7 تا 20 روز گیاه جوانه زده و شروع به رشد می کند.
مصرف آب این گیاه زیاد است اما رطوبت مازاد را تحمل نمی کند. دمای مناسب برای رشد این گیاه بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد می باشد.
خواص و مزایای خردل سیاه
از دانه خردل برای درمان زخم ها و همچنین به عنوان ملیّن و رفع تب استفاده می شود. دانه این گیاه را به صورت چاشنی در غذاها و سس ها مصرف می کنند. گل های این گیاه دارای شهد هستند لذا مورد علاقه زنبوران عسل می باشند. این گیاه را برای بدست آوردن دانه اش کشت می کنند تا مواد مفیدی چون سینالبین (Sinalbin) و سینیگرین (Sinigrin) و گلیکوزیدهای ازت دار را از آن استخراج کنند و یا دانه هایش را برای تهیّه چاشنی بکار برند.
خردل دارای اثرات دارویی فراوانی از جمله اشتها آور، هضم کننده، ادرار آور، تهوع آور، محرک و معرق است. با ریختن آب گرم روی دانه های خرد شده خردل می توان نوعی پاشویه جهت تسکین دردهای پا، سرماخوردگی و سردرد تهیه کرد. دم کرده دانه های خردل سیاه برای درمان سفتی بافت کلیه و طحال مفید است.
دانه ها همچنین خاصیت ضد سرطانی دارند و به خصوص در سرطان گلو موثرند، همچنین کار شناسان اعتقاد دارند که روغن دانه خردل برای رشد مو سودمند است. از روغن دانه خردل هم به عنوان چرب کننده برای تهیه صابون استفاده می شود.
نور مناسب: آفتاب کامل | خاک مناسب: لومی و ماسه ای | دمای مناسب: بین 40-18 درجه | آبیاری مناسب: متوسط |
فاصله کاشت: 80-50 سانتیمتر | دوره زندگی: یکساله | دوره بلوغ: 6-3 ماه | ارتفاع گیاه: 120-50 سانتیمتر |
علیرضا مقصودی –
عالی و کامل