آرتیشو سبز یا کنگره فرنگی گیاهی است با عمر چند ساله که با بذر تکثیر می شود. این گونه کنگره گیاهی علفی است، و از خانواده کاسنی ها با نام علمی Cynara scolymus به شمار می رود. این گیاه بومی مناطق جنوب اروپا و سواحل مدیترانه می باشد. منشاء و خواستگاه اولیه آن ناشناخته است ولی احتمال داده می شود که رستنگاه اولیه آن کشور مراکش در شمال آفریقا باشد. اما در کشور ما با نام کنگره فرنگی هم شناخته می شود. البته در ایران به نام فرانسوی آن بنام آرتیشو نیز خوانده می شود. قسمت قابل مصرف این گیاه غنچه آن بوده که در ظاهر همانند میوه کاج بوده و قبل از شکوفایی برای مصرف برداشت می شود. آرتیشو در ایران باستان هم وجود داشته و با نام ارده شاهی مصرف می شده است. آرتیشو بیشتر به صورت آبپز استفاده می شود و در تهیه بعضی از خورشت ها و پیتزاها مصرف می گردد. ترکیب شیمیایی آرتیشیو بصورت: اینولین، سینا روپکتین، سینارین، قندها، آنزیم ها، کافئیک اسید، اوژنول … می باشد، که آن را مستعد استفاده در طب سنتی و جدید کرده است. در طب جدید عصاره آرتیشو به صورت آمپول یا قطره بنام کوفیتول تجویز می شود.
مشخصات ظاهری آرتیشو سبز:
همانطور که متوجه شدید آرتیشو سبز با بذر تکثیر می شود و بصورت بوته رشد می کند. آرتیشو در دو گونه خاردار و بی خار تولید می شود و تمام قسمت های این گیاه قابلیت مصرف خوراکی دارد. البته باید توجه داشت که جوانه های این گیاه را باید قبل از اینکه تبدیل به گل شوند استفاده کرد. زیرا بعد از این مرحله غیر قابل خوردن می شوند. سمت داخلی جوانه که در آن به ساقه می چسبد ، اغلب به عنوان “قلب” گفته می شود و معمولاً توسط الیافی مانند مو به نام “خفه” احاطه شده است، که باید قبل از استفاده برداشته شود. آرتیشو پایا و دارای ساقه قطور، راست، شیاردار و به ارتفاع ۲۰ سانتی متر تا ۱.۵ متر می باشد. آرتیشو، ریشه حجیم و برگ های بسیار بزرگ، منقسم به قطعات نامنظم و دندانه دار به رنگ سبز تیره، آبی یا خاکستری دارد، عرض این گیاه در حدود 120 سانتیمتر است. سطح بالایی پهنک برگ های آن نیز به رنگ سبز ولی سطح زیرین آن به علت دارا بودن تارهای سفید رنگ و فراوان، پوشیده از کرک به نظر می آید. مرکز آن بسیار بزرگ و شامل گل های لوله ای، محصور در براکته هایی با ظاهر متفاوت (برحسب نژادهای مختلف گیاه) است ولی این براکته ها در نژادهای مختلف، ممکن است در قسمت انتهایی، با ظاهر گرد یا نوک تیز و غیره باشند. ناحیه غیر آزاد براکته های آن که به قاعده کاپیتول پیوستگی پیدا می کند، گوشت دار و دارای ذخایر غذایی مختلف است.
نهنج ضخیم و گوشت دار آرتیشو شامل گل های زیبایی به رنگ آبی یا آبی مایل به بنفش و میوه اش شفاف، به رنگ قهوه ای تیره و منتهی به تارهای سفید و متعددی در قسمت انتهایی است. میوه ای شبیه به کاج و ریشه حجیم و بسیار بزرگ، تقسیم شده به قطعات نامنظم و دندانه دار دارد. آرتیشو با فراهم بودن شرایط آب و هوایی و محیطی قابل کاشت است. البته باید توجه داشت که مناطقی با زمستان های ملایم برای کاشت این گیاه ایدآل بنظر می رسد و در زمستان از بین نمی رود و تا 5 سال دوام می آورد. ولی در مناطقی با زمستان های سرد و یخبندان این گیاه به صورت یک ساله کشت می شود.
مراحل کاشت آرتیشو سبز:
بهترین زمان برای کاشت آرتیشو سبز در مناطق سردسیر و معتدل اوایل بهار و در مناطق گرمسیر اوایل پاییز می باشد. تکثیر آرتیشو از طریق پاجوش و بذر صورت می گیرد. برای کاشت آرتیشو سبز ابتدا بذر مناسب این گیاه تهیه می گردد. بنا بر شرایط آب و هوایی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم یا نشاء کاشته می شود. در روش نشاء که بیشتر در مناطق سردسیر استفاده می شود. ابتدا در اواخر زمستان سینی یا خزانه کاشت با خاک مناسب پوشانده می شود و کود و مواد مغزی برای تقویت خاک به آن اضافه می شود. بعداز آن بذر آرتیشیو که نسبتا بزرگ است در خزانه کاشت با فاصله 20 تا 25 سانتیمتر به دنبال هم با عمق 3 تا 5 سانتیمتر کاشته می شوند.
آنگاه با آبپاش به صورت بارانی آبیاری می گردد. بهتر است تا زمان جوانه زدن بذر بستر خاک محل کاشت مرطوب نگه داشته بشود. این گیاه معمولا بعداز 5 تا 10 روز جوانه می زند و شروع به رشد می کند و وقتی جوانه های به حد مطلوبی از رشد رسیدند تقریبا حدود یک ماه بعد به زمین اصلی منتقل می شوند.
فاصله مناسب برای کاشت این گیاه در زمین اصلی باید در حدود 100 تا 120 سانتیمتر باشد تا گیاه فضای کافی برای رشد داشته باشد. آرتیشو محصول فصل خنک است و بهترین دما برای رشد آن 24 درجه سانتیگراد در روز و 13 درجه سانتیگراد در شب کفایت می کند. آرتیشو جز گیاهان زود بازده است و معمولا از زمان کاشت بذر تا ثمردهی آن حدود 85 تا 90 روز طول می کشد.
مصرف آب این گیاه در حد متوسط است و باید در یک دوره زمانی مشخص بطور مرتب آبیاری شود. زیرا آب کم باعث عدم رشد و کوچک شدت غنچه ها و آب زیاد باعث پوسیده گی ریشه گیاه می شود. برای تکثیر به روش پا جوش ابتدا یک گیاه قوی و مناسب انتخاب می شود. آنگاه قسمت زیر زمینی را به چند قسمت تقسیم کرده، به نحوی که در هر قسمت یک پاجوش باشد و ریشه هم داشته باشد یا برای ریشه زدن در آب قرار داده می شود و بعداز ریشه زدن به زمین اصلی کاشت منتقل می شود.
خواص و مزایای آرتیشو سبز:
این گیاه خوراکی سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. همچنین منبع خوبی از ویتامین A و C، اسید فولیک، بیتوتن، منگز،پتاسیم، نیاسین، ریبوفلاوین و تیانین می باشد. آرتیشو از تجمع چربی در سلول های کبدی، تحریک کلیه در دفع اوره و کلسترول جلوگیری می کند. آرتیشیو در درمان سنگ کلیه، قولنج کلیه و ازدیاد اوره خون موثر است. آرتیشو به دلیل خواص درمانی در کنترل و تنظیم ترشحات صفرا در کبد می تواند بخوبی عملکرد کبد را کنترل و تنظیم کند.
نور مناسب: آفتاب کامل | خاک مناسب: خاک باغچه و ماسه و کمپوست | دمای مناسب: بین 15 تا 35 درجه | آبیاری مناسب: متوسط |
فاصله کاشت: 40 سانتیمتر | دوره زندگی: یک ساله | دوره بلوغ: 65 روزه | ارتفاع گیاه: 95 سانتیمتر |
نقد و بررسیها
Clear filtersهنوز بررسیای ثبت نشده است.