معرفی درخت عرعر

درخت عرعر یا آیلان گیاهی از خانواده عرعریان است و با نام علمی Ailanthus Altissima شناخته می‌شود. در لغت نامه دهخدا نام آن به معنی یک نوع سرو کوهی تفسیر شده است. از دیگر نام های این گیاه می‌توان به “شجره الله”، “شجره الاسماء” اشاره کرد. در گویش گیلکی نیز به آن کول ‌دار یا کهل دار می‌گویند.

زادگاه اصلی این درخت در چین، ژاپن و جنوب کره‌ جنوبی قرار دارد. در حال حاضر در اکثر قاره های جهان و آب‌ و هوای معتدل قابل پرورش هستند. در فرهنگ چینی به درخت بهشتی معروف است و با نام Ailanto شناخته می‌شود.

مشخصات گیاهی درخت عرعر:

درخت عرعر رشد بالا و عمر متوسطی دارد. نهال آن در هر سال حدود ۲.۵ متر رشد می‌کند به طوری‌ که در ۲۵ سالگی ارتفاعی در حدود ۳۰ متر دارد. این گونه به ندرت بیشتر از ۵۰ سال عمر می‌کند با این حال برخی از نمونه‌های این گیاه سنی در حدود ۱۰۰ سال دارند‌. این درخت خزان کننده و دو پایه است. گل‌های نر بر روی درختان نر و گل‌های ماده بر روی درختان ماده می‌رویند از این رو برای تولید میوه دو پایه باید در کنار یکدیگر باشند.

درخت عرعر به راحتی می‌توانند هوای آلوده شهری و کم آبی را تحمل کنند. از این رو گزینه‌ای مناسب برای کاشت در کنار جاده‌ها محسوب می‌شوند‌. ریشه این درخت از رشد بالایی برخوردار است. این ریشه‌ها به صورت خزنده و پراکنده رشد می‌کند و بدین طریق مانع فرسایش آبی خاک می‌شود. از این ریشه‌ها جوانه‌هایی رشد می‌کند و در سطح خاک نمایان می‌شوند. ارتفاع این جوانه‌ها در حدود ۲ الی ۳ متر است و در محیط‌های نمناک عمری در حدود یک سال دارند. جوانه‌های این گیاه صاف و پوک هستند و به رنگ قهو‌ه‌ای دیده می‌شوند.

درخت عرعر دارای تاجی چتری و نامرتب است و برگ‌هایی پهن و دندانه‌دار دارند. هر یک از این برگ‌ها طولی در حدود ۹۰ سانتی‌متر دارند و از ۱۵ جفت برگچه تشکیل شده‌اند. برگ‌ها معمولا در اواخر پاییز بعد از زرد شدن می‌ریزند. شاخه‌های پرزدار این درخت بعد از ریزش برگ‌ها زخم می‌شوند یعنی محل اتصال دمبرگ به شاخه به صورت فرو رفتگی سپری شکل بر روی شاخه باقی می‌ماند. بخش داخلی شاخه‌های این درخت شکسته و قهوه‌ای رنگ است و بوی بسیار متعفنی تولید می‌کند. پوسته گونه ایرانی این درخت در سنین بلوغ به تدریج به رنگ سفید تغییر می‌یابد.

گل‌های این گیاه در اوایل تابستان شکوفا می‌شوند و به رنگ‌های ارغوانی، سبز یا زرد دیده می‌شوند‌. گل‌های درختان نر بوی نامطبوعی در محیط ایجاد می‌کنند‌. میوه‌های درخت عرعر به صورت خوشه‌ای رشد می‌کند و مغز میوه‌ها در داخل یک پوسته بالدار قرار دارد. این میوه‌ها به طور کلی ظاهری شبیه زبان گنجشک دارد و به رنگ‌های نارنجی و قهوه‌ای مایل به زرد دیده می‌شوند.

برگهای سبز روی گیاه عرعر از نمای نزدیک

شرایط محیطی مناسب درخت عرعر:

درخت عرعر برای رشد هر چه بهتر و سالم ماندن به شرایط زیر نیاز دارد.

خاک:

نسبت به PH و حاصلخیزی خاک حساس نیستند و در اکثر خاک‌ها می‌رویند با این حال خاک لومی و نسبتا مرطوب را ترجیح می‌دهند. حتی در سواحل دریایی نیز قابل کشت هستند.

دما:

این گیاه علاقه‌ای به مناطق گرمسیری ندارد. مناسب‌ترین دما برای رشد این گیاه در حدود ۲۲ درجه سانتی‌گراد است.

آبیاری:

این گیاه علاقه‌ای به سیل و آب زیاد ندارد و در طول زندگی به آبیاری نسبتا کمی نیازمند هستند.

نور:

به شرایط نیمه سایه و نور کامل آفتاب علاقه مند است.

هرس کردن:

جهت کنترل رشد گیاه و تولید برگ‌های بیشتر باید در اوایل فصل بهار هرس شوند.

بیماری:

این گیاه مقاومت بسیار بالایی در مقابل آفات و اکثر بیماری‌ها دارد.

درخت عرعر از نمای نزدیک

تکثیر درخت عرعر:

درخت عرعر از روش‌های مختلفی مانند کاشت بذر، قلمه زنی و خواباندن ریشه قابل تکثیر است.

تکثیر از طریق بذر:

در کشت بذری قبل از شروع کشت برای بهره برداری بهتر از بذرها آن را تیمار کنید. بدین منظور گیاه را به مدت دو ماه در دمای ۴ درجه سانتی گراد قرار دهید. بعد از تیمار کردن بذرها را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم بخیسانید. سپس یک سینی نشا تهیه کنید و آن را با خاک مناسب پر کنید. بذر‌ها را در عمق ۵ میلی‌متری و در فاصله ۲۰ الی ۲۵ سانتی‌متر از یکدیکر بکارید و آن‌ها با لایه نازکی از خاک و بپوشانید.

تا زمان جوان زنی سطح خاک را مرطوب نگه دارید. همچین جهت حفظ رطوبت و جوانه زنی سریع‌تر می‌توانید سطح بذرها را با یک پلاستیک شفاف بپوشانید. بعد گذشت دو الی سه هقته ۸۹ در صد از بذرهای کاشته شده جوانه می‌زنند در این حالت می‌توانید و پلاستیک را بردارید تا گیاه به راحتی به رشد خود ادامه دهد. بعد چهار برگه شدن نهال و رشد به طول ده سانتی‌متر آن را به زمین اصلی منتقل کنید و در فاصله ۱.۵ متری از یکدیگر بکارید.

تکثیر از طریق قلمه:

در تکثیر از طریق قلمه، به وسیله یک چای تمیز قلمه‌هایی به طول ۲۵ سانتیمتر از گیاه مادر جدا کنید. بهتر است قلمه‌ها را در فصل بهار و در هوای ابری تهیه کنید و بالافاصله بکارید. در صورتی که بین تهیه قلمه و کاشت آن فاصله زمانی وجود داشت قلمه را درون آب قرار دهید یا انتهای آن را با یک پارچه مرطوب بپوشانید. بعد از طی این مراحل قلمه را در مخلوطی از شن و ماسه قرار دهید تا ریشه‌دار شود.

ترکیبات شیمیایی درخت عرعر:

تحقیقات صورت گرفته در سال ۱۹۳۳ نشان داد که در پوست درخت عرعر نوعی ماده تلخ قابل تبلور به نام الانتين (ailantine) و نوعی ماده هیدرولیز شدنی به نام ساپونین (Saponine) وجود دارد. همچنین در اعضای دیگر این گیاه ماده‌ای به نام آمارولید [amarolide] نیز یافت می شود. آمارولید، به فرمول C۲۰H۲۸O۶ و به وزن ملکولی ۳۶۴.۴۴ است.

قبلا این ماده از درختی دیگری از خانواده عرعریان به نام .Castela Nicholsoni Hook استخراج می‌شد. تا اینکه در سال ۱۹۶۵ استخراج این ماده از درخت عرعر نیز انجام گرفت. علاوه بر ترکیبات گفته شده این درخت دارای ترکیباتی از قبیل سریل الکل، کلسیم اکسالات، یزوکوئرستین، وانیلین، تانن، سه گلوکوزید و کاسین الانتین است. تمامی این ترکیبات گویای خواص دارویی و درمانی بالای این گیاه هستند.

برگهای سبز روی گیاه عرعر از نمای نزدیک

خواص درخت عرعر:

• این گیاه خاصیت ضد التهابی بالایی دارد و به شما در درمان و کاهش درد‌های روماتیسمی کمک می‌کند.
• دمنوش پوست ریشه این درخت نقش مهمی در از بین بردن کرم کدو دارند. بدین منظور روزانه دو نوبت صبح و شب دمنوش این گیاه را میل کنید.
• در بهبود عملکرد سیستم گوارش و درمان بیماری‌های گوارشی مانند اسهال بسیار مفید است.
• این گیاه خاصیت ضد میکروبی و ضد عفونی کنندگی بالایی دارد از این رو برای درمان انواع زخم‌ها مخصوصا زخم‌های انگلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مردانی که از ورم پروستات رنج می‌برند می‌تواند دمنوش ریشه‌ی این گیاه را میل کنند و درد‌های خود را تسکین دهند.
• دمنوش ریشه این گیاه نقش مهمی در درمان علائم سرما خوردگی، تب و سرفه ناشی از آن دارد.
• این گیاه تاثیر بسیاری بر نابودی ‌و دفع سنگ کلیه ،سنگ مثانه و سنگ صفرا دارد.
• برای تسکین درد‌های عادت ماهانه می‌توانید 5 روز قبل از شروع دوره، روزی 2 قاشق سوپ خوری از دمنوش ریشه این گیاه بنوشید.

طرز تهیه دمنوش درخت عرعر:

تمام قسمت‌های این درخت از جمله ریشه، میوه و برگ‌های آن دارای خواص دارویی و درمانی هستند. برای تهیه دمنوش این گیاه ۵۰ گرم ریشه عرعر تازه یا خشک شده تهیه کنید و آن در یک لیتر آب جوش بریزید. بعد از گذشت بیست دقیقه دمنوش شما آماده است. آن را از یک صافی رد کنید و بعد از ترکیب کردن با عسل میل کنید. عرق بهار نارنج و گلاب به از بین بردن بوی بد این گیاه کمک می‌کند.

بذر درخت عرعر

کاربردهای درخت عرعر:

از این درخت برای پرورش کرم‌های ابریشم استفاده می‌شود. چوبی به رنگ زرد کم رنگ و منعطف دارد که از آن در کابیت سازی استفاده می‌کنند. درخت ماده آن زیبایی و رشد بسیاری دارد معمولا از آن برای حصارکشی و سایه اندازی حاشیه خیابان‌ها استفاده می‌کنند. در مقابل درخت نر به دلیل ایجاد بوی نامطبوع در هنگام گل دهی کاربرد چندانی ندارد.

مضرات درخت عرعر:

همانطور گفته شد ریشه این گیاه بسیار قوی است و رشد سریعی دارد از این رو ممکن است به دیوارها، لوله‌های آب، سیستم فاضلاب، جاده و ریل راه آهن آسیب بزند. همچنین این گیاه به صورت مهاجم عمل می‌کند و با ترشح کردن ماده‌ای باعث مختل شدن رشد سایر درختان و گیاهان منطقه می‌شود.

در چنین مواردی قطع درخت به تنهایی کافی نیست بلکه باعث تحریک بیشتر آن می‌شود. در این حالت باید یا از ترکیبات شیمیایی استفاده کنید یا درخت را به طور کامل ریشه کن کنید. ریشه کن کردن درخت کاری بسیار سخت و غیر ممکن است. یکی از محلول‌های شیمیایی که در قطع درخت عرعر موثر عمل می‌کند تریکلوپیر است. بدین منظور محلولی از ۴۴ درصد تریکلوپیر و آب تهیه کنید و آن را به تنه قطع شده درخت اسپری کنید و مانع پیشرویی ریشه در خاک شوید.

جمع بندی:

هدف از این مقاله آشنایی شما با درخت عرعر بود. این گیاه در شمال کشورمان معمولا به صورت خودرو رشد می‌کند و زیبایی منحصر به فردی به محیط اطراف خود می‌بخشد. این درخت علاوه بر خواص و کاربردهای متعدد عوارضی نیز به همراه دارد از این رو برای جلوگیری از عوارض احتمالی، باید در محیطی به دور از مزارع و محیط های شهری کاشته شوند.